Wat de natuur ons allemaal biedt

De natuur is zoveel meer als een verzameling planten en dieren.
Denk aan een bos met z’n eiken, beuken, spechten en reeën, waar je ook kunt wandelen, waar CO₂ vastgelegd wordt, waar zuurstof en hout geproduceerd wordt, het lokale klimaat gereguleerd wordt en nog zoveel meer. Eigenlijk is zo’n bos een ingewikkeld systeem van verschillende kringlopen, van bijv. energie en allerlei nutriënten. Zulke (eco-) systemen of levensgemeenschappen, als bossen en laagveenmoerassen, leveren de mens dus allerlei diensten.

Zo produceert de natuur materiaal om huizen mee te bouwen (hout, riet) of om huizen mee te verwarmen (turf, steenkool, gas).
Naast het voedsel dat geproduceerd wordt in de land- en tuinbouw, levert de natuur ons ook voedsel, in de vorm van bessen, bramen, noten, etc. Overal in Nederland worden nu zogenaamde voedselbossen aangelegd, plekken waar voedsel, natuur en landschap bij elkaar komen.
De zee levert ons enorme hoeveelheden voedsel in de vorm van haring, kabeljauw, tong, garnalen en nog zoveel meer.

Behalve deze producerende diensten levert de natuur nog allerlei regulerende diensten.
Houtwallen en bloemrijke akkerranden verhogen niet alleen de biodiversiteit, maar helpen ook bij de bestrijding van plagen met natuurlijke vijanden in de landbouw, waardoor minder chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt hoeven worden. Deze biologische plaagbestrijding wordt ook steeds belangrijker in de kassen- en fruitteelt.
Schimmels en hun antibiotica spelen een essentiële rol bij de bestrijding van infectieziekten.
Planten, dieren, bacteriën en schimmels zijn drager van allerlei genetische eigenschappen, die voor de mens interessant kunnen zijn, denk aan koude- of droogte resistentie, aan zouttolerantie, etc.
Voor de bestuiving van appels, kiwi’s, wortels, zonnebloemen, koffie en zoveel andere gewassen zijn insecten van levensbelang. Zelfs de Rabo Bank maakt zich zorgen over de achteruitgang van de bijen en daardoor ook onze voedselproductie.
De inrichting van ons landschap bepaalt hoe snel we water afvoeren naar zee, maar ook hoe lang we datzelfde water kunnen vasthouden voor drogere perioden. Bomen en gewassen verlangzamen de waterstromen en beperken zo ook nog de erosie van de (vruchtbare) bodem.
De duinen kunnen water tegenhouden en zijn van vitaal belang voor de verdediging van ons land,
in het bijzonder voor dat deel dat onder de zeespiegel ligt en door inklinking nog steeds verder wegzakt (denk aan het Lage Midden van Friesland). De duinen worden ook gebruikt om water te zuiveren, zo verandert daar rivierwater in drinkwater.
Ook rietmoerassen kunnen water zuiveren, bijvoorbeeld van een overmaat aan fosfaat.

Verder zijn er de culturele of immateriële diensten van ecosystemen, zoals recreatie, gezondheid, inspiratie, religie en cultuurhistorie. Juist in deze Corona tijd merken we hoe belangrijk recreatiegebieden dichtbij de mensen zijn. Mensen in een groene omgeving en veel buiten, zijn gezonder en komen minder bij de dokter. Wageningen Universiteit onderzoekt de effecten van een  natuurlijke omgeving op herstel van stress en op de bijdrage aan een optimale ontwikkeling van onze kinderen.
En wie kent niet de dichtregels van Hendrik Marsman (Denkend aan Holland, zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan, rijen ondenkbaar ijle populieren, ..) of Het  Schrijverke van Guido Gezelle (O krinklende winklende waterding …), zij behoren tot ons culturele erfgoed.

Om al deze diensten te kunnen leveren zijn er tenslotte de ondersteunende ecosysteemdiensten, zoals de bodemvormende processen, de primaire productie en de kringloop van nutriënten (voor een overzicht, zie figuur).

Onderzoek van de Verenigde Naties laat zien dat wereldwijd 15 van de 24 onderzochte ecosysteemdiensten achteruit gaan.

                

Dat ecosysteemdiensten geen ver van mijn bed show zijn, blijkt wel uit de Veenweide-discussie, waarin integrale plannen gemaakt worden voor het behoud van een levensvatbare agrarische sector, het behoud van het veenweidelandschap, het behoud van de biodiversiteit (denk aan bloemrijke weides en de weidevogels als kievit en grutto), het vergroten van de waterberging en het verminderen van de CO₂ uitstoot. Het veenweidegebied moet de uitstoot van (totaal 4,7 megaton) CO₂ verminderen met 1,0 megaton over de periode 2020-2030 (zoals afgesproken in het Klimaatakkoord).

Dus ook in onze directe omgeving spelen allerlei ecosysteemdiensten een grote rol, zowel in het natuur- als in het landbouwgebied van de Groote Veenpolder. Wat de natuur betreft, Rottige Meente en Brandemeer zijn onderdeel van 1 van de 5 Nationale Parken Nieuwe Stijl (en wel voor het gebied IJsseldelta/Weerribben-Wieden/Drents Plateau), gebieden die zich internationaal onderscheiden op natuur, landschap en cultuurhistorie.

De discussie rondom stikstof, heeft nog eens duidelijk gemaakt, dat er keuzes gemaakt moeten worden, want niet alles kan overal (meer). Laten we zuinig zijn op de Groote Veenpolder,
op onze veenweide- en op onze natuurgebieden.

Theo Meijer, Munnekeburen